Yeni başlayanlar için 5 adımda borsa nedir?

Borsa Nedir?

Borsa, hisse senetleri, borçlanma araçları ve yatırım fonları gibi menkul değerler ve petrol, altın, kahve gibi emtianın alınıp satıldığı düzenli ve denetlenen piyasalara verilen genel bir isimdir.

Borsalar, alıcı ve satıcıların eşleştirilmesi suretiyle emtia veya menkul kıymetler gibi yatırım araçlarının belirli kurallara uygun olarak el değiştirmesinin sağlandığı ve yatırımcıların alım satım yaparak kısa ve uzun vadeli fiyat değişimlerinden kar elde etmeye çalıştıkları platformlardır.

Menkul kıymetler borsalarında, hisse senedi, tahvil, bono, yatırım fonları gibi kıymetli evraklar işlem görürken, ticaret borsalarında ise altın gümüş, platin gibi değerli madenler, petrol ve doğal gaz gibi enerji sektörü ürünleri, döviz pariteleri, kahve, pamuk buğday gibi tarım ürünleri spot piyasalarda işlem görürler. Dayanak varlığa dayalı future ve opsiyon kontratları ise vadeli işlemler ve opsiyon piyasasında (VİOP) alınıp satılır. 

Yukarıda da bahsedildiği gibi birçok yatırım aracına ait çeşitli borsalar bulunmasına rağmen Türkiye’de borsa terimi genel olarak hisse senetleri borsası, özel olarak da Borsa İstanbul veya BİST 100 endeksi anlamında kullanılmaktadır. 

Borsada Nasıl Yatırım Yapılır?

Borsada yatırım yapmak isteyen yatırımcıların ilk yapması gereken şey SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) lisansına sahip bir aracı kuruluş veya bankada yatırım hesabı açtırmaktır. 

Borsada Nasıl İşlem Yapılır?
Borsada işlem yapan yatırımcılar aracı kuruluşun sağladığı online yatırım işlemleri platformu üzerinden alım satım emirlerini iletirler ve verilen emirler miktar ve fiyat bazında otomatik olarak eşleştiğinde alım veya satım işlemi gerçekleştirilir. Emir iletimi telefon ve faksla veya şahsen de yapılabilir. Bir yatırımcının ilettiği alım emrinin gerçekleşmesi için bu emri karşılamaya yetecek miktarda ve aynı fiyattan bir satış emrinin borsaya iletilmiş olması gereklidir. Borsada emirlerin gerçekleştirilebilmesi talep ve arzın eşleştirilmesine bağlıdır. 

Örneğin 1000 adet ABC hisse senedini 20 TL’den almak için aracı kurum aracılığıyla emrinizi ilettiğinizi varsayalım. En az 1000 adet ABC hisse senedini 20 TL’den satmak isteyen bir emir de borsaya iletilmişse sizin işleminiz gerçekleşir. Aksi takdirde emriniz geçekleşmez. Gerçekleşmeyen emriler, yatırımcının emri girerken belirttiği tercihe göre ya beklemede kalır ya da gün sonunda iptal edilir. 

Hisse senedi, tahvil, bono yatırım fonu gibi menkul değerler ve emtia kote edildikleri veya kayıt oldukları borsalarda işlem görürler. Borsalarda işlem gören yatırım araçlarının fiyatı arz ve talebe göre piyasada anlık olarak belirlenir. Arz ve talep ve buna bağlı olarak varlıkların piyasa değerleri makroekonomik verilerden, politik ve ekonomik belirsizlik ve istikrarsızlığa, yatırmcıların geleceğe yönelik beklentilerindeki değişiklilikten iklim koşullarına, uluslararası ilişkilerden, jeopolitik gelişmelere ve teknolojik yeniliklere kadar çok çeşitli faktörlere bağlı olarak değişir. 

BİST 100 Nedir?

BİST 100 Borsa İstanbul’da Ulusal pazarda işlem gören hisse senetleri arasından en yüksek piyasa değerine ve işlem hacmine sahip 100 hissenin dahil edildiği bir gösterge endeksidir. Borsa İstanbul’da hisse senedi piyasasının genel performansı BİST 100 pay endeksine göre ölçülür. BİST 100 dışında BİST 50, BİST 30 gibi işlem hacimlerine ve piyasa değerlerine göre seçilen hisselerin yer aldığı farklı pay endeksleri ile BİST BANKA, BİST TURİZM gibi sektörel pay endeksleri, BİST İZMİR gibi şehir endeksleri, kar payı dağıtan hisselerden oluşan BİST TEMETTÜ endeksi gibi pay endeksleri mevcuttur.

SPK Nedir?

Sermaye piyasası Kurulu (SPK) 1981 yılında 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile Kurulmuştur. SPK’nin işlevi ve temel görevleri:

Sermaye piyasalarının, güvenli, adil, etkin ve şeffaf olarak çalışmasını sağlamak
Tasarruf sahiplerinin haklarıın korunmasını sağlamak,
Sermaye piyasasının çalışma kurallarını belirlemek, 
Aracılık faaliyetlerinin esaslarını belirlemektir.

Ayı Piyasası ve Boğa Piyasası Ne Demek?

Yükseliş tredinde olan piyasalara boğa piyasası düşüş trendine olan piyasalara da ayı piyasası adı verilir. Boğa piyasasında ekonomik büyümenin hızlanacağı ve varlık fiyatlarının yükselmeye devam edeceği beklentisi hâkimken ayı piyasasında ekonominin daralacağı veya durgunlaşacağı ve varlık fiyatlarının gerileyeceği beklentisi hâkimdir.