TCMB: Üretici fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi sürdü

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yapılan  açıklamaya göre, Döviz kurunun birikimli yansımaları ve uluslararası  fiyatların etkisiyle üretici fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi devam etti.

TCMB Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu'nda şöyle denildi:

"Tüketici fiyatları Ocak ayında yüzde 1,68 oranında artmış, yıllık  enflasyon 0,37 puan yükselişle yüzde 14,97 olarak gerçekleşmiştir.

Döviz kurunun birikimli yansımaları ve uluslararası fiyatların  etkisiyle üretici fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi devam etmiştir.

Bu dönemde tüketici yıllık enflasyonundaki artışın sürükleyicisi temel  mal ve enerji grupları olmuştur. Giyim dışında kalan temel mallarda   birikimli döviz kuru etkileri, talep koşulları, bazı sektörlerde  süregelen arz kısıtları ve uluslararası metal fiyatlarındaki  gelişmelere bağlı olarak fiyat artışları yüksek seyrini sürdürmüştür. Giyim enflasyonunda ise kısmi bir toparlanma gözlenmekle birlikte  düşük düzeyler korunmuştur.

Enerji enflasyonu, petrol fiyatlarındaki  artış ile elektrik, şebeke suyu, doğalgaz gibi yönetilen/yönlendirilen  kalemlerdeki gelişmeler neticesinde yükselmiştir. Bu dönemde yıllık  enflasyon hizmetlerde sınırlı ölçüde gerilerken, gıda grubunda taze  meyve ve sebze fiyatlarındaki düzeltmeyle düşüş kaydetmiştir. Diğer  taraftan, çiğ süt alım fiyatlarındaki artışın ve uluslararası tarımsal  emtia fiyatlarının yansımalarıyla diğer gıda ürünlerinde enflasyon  artmıştır. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık  enflasyonu ve eğilimleri yükselmiştir.

Değerlendirmeler Ocak ayında tüketici fiyatları yüzde 1,68  oranında artmış ve yıllık enflasyon 0,37 puan artarak yüzde 14,97  olmuştur. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları  sırasıyla 1,48 ve 1,19 puan artarak yüzde 16,00 ve yüzde 15,50 olarak gerçekleşmiştir.

Covid-19 salgını ile birlikte 2020 yılında hanehalkı  tüketim kalıplarında önemli değişimler olmuş, bu doğrultuda TÜFE  sepetindeki ağırlıklar güncellenmiştir. Salgından olumsuz etkilenen  lokanta-otel, giyimayakkabı, eğitim, eğlence-kültür, ulaştırma gibi  grupların sepet içerisindeki ağırlığı bir önceki yıla kıyasla  gerilemiştir. Buna karşılık, gıda, konut, ev eşyası gibi alt grupların  ağırlığı yükselmiştir.

En belirgin değişim gıda ve alkolsüz içecekler  grubunda olmuş  bu kalemin payı 3,17 puan artışla yüzde 25,94’e  ulaşmıştır. Bu dönemde temel mal grubunun ağırlığı yükselirken,  salgından olumsuz etkilenen hizmet sektörünün payı gerilemiştir. Alt  grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir  önceki aya göre temel mal ve enerji gruplarının katkıları sırasıyla 0,63 ve 0,30 puan artmış, gıda, alkol-tütün-altın ve hizmet  gruplarının katkıları sırasıyla 0,38, 0,10 ve 0,08 puan azalmıştır.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle üç aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin eğilimleri artışını sürdürmüştür. Bu dönemde,  enflasyon eğilimi temel mal grubunda belirgin şekilde artarken, hizmet  grubunda yataya yakın seyretmiştir.

Hizmet fiyatları Ocak ayında yüzde 1,87 oranında artmış, grup  yıllık enflasyonu 0,14 puan düşüşle yüzde 11,52 olmuştur. Yıllık  enflasyon, ulaştırmada yükselirken, kira, lokanta-otel ve haberleşme gruplarında sınırlı bir şekilde artmış, diğer hizmetler grubunda ise  gerilemiştir.

Ulaştırma hizmetlerindeki yükselişte şehir içi ulaşım  fiyatlarındaki düzenlemeler belirleyici olmuştur. Lokanta-otel yıllık  enflasyonundaki artışta yemek hizmetleri öne çıkarken, bunda gıda  fiyatları ve asgari ücret gelişmelerinin etkili olduğu  değerlendirilmektedir.

Kira kaleminde aylık enflasyon hız kazanmış,  yıllık enflasyon yukarı yönlü seyrini sürdürmüştür. Öte yandan, sağlık hizmetlerindeki artışlara rağmen, döviz kuru gelişmelerinin de desteğiyle, diğer hizmetler grubunda yıllık enflasyon gerilemiştir.

Haberleşme hariç tutulduğunda, mevsimsellikten arındırılmış hizmet  enflasyonu eğiliminin yüksek seyrini koruduğu görülmektedir.

Temel mal enflasyonu Ocak ayında 2,94 puan artışla yüzde 20,18  olmuştur. Bu dönemde yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükselmiştir.

Döviz kuruna ve finansman koşullarına duyarlı olan dayanıklı tüketim  malları fiyatları Ocak ayında yüzde 1,45 oranındaki artış kaydederken, mobilya fiyatlarındaki yükseliş (yüzde 6,31) dikkat çekmiştir. Bu dönemde elektrikli ve elektriksiz aletlerde de artışlar devam ederken,  birikimli döviz kuru etkilerinin gözlendiği diğer temel mal grubunda  aylık enflasyon yükselerek yüzde 2,03 olmuştur. Giyim ve ayakkabı grubunda sezon indirimi geçen seneki seviyesinin altında gerçekleşmiş ve yıllık enflasyon yüzde 1,91’e yükselmiştir.

Enerji fiyatları Ocak ayında yüzde 3,24 ile yüksek bir oranda artmıştır. Enerji grubunda yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki  ayarlamaların etkileri gözlenmiş  elektrik, şebeke suyu ve doğalgaz  fiyatları sırasıyla yüzde 6,18, yüzde 7,15 ve yüzde 1,09 oranlarında  yükselmiştir. Akaryakıt fiyatlarındaki artış oranı ise uluslararası  petrol fiyatlarındaki yükselişe karşın Türk lirasındaki değerlenme ve  eşel mobil uygulaması neticesinde yüzde 0,65 ile sınırlı kalmıştır.
Böylelikle, enerji yıllık enflasyonu 2,22 puan artarak yüzde 7,86’ya  yükselmiştir.   

Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları Ocak ayında yüzde 2,48 oranında  artmış, grup yıllık enflasyonu ise baz etkisiyle 2,50 puan azalarak  yüzde 18,11 olmuştur. Bu dönemde yıllık enflasyon işlenmiş gıda  grubunda 2,59 puan artışla yüzde 18,11’e yükselirken, işlenmemiş gıda  grubunda baz etkileriyle 8,26 puan azalarak yüzde 18,08’e  gerilemiştir. İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler, sebze fiyatlarında oldukça belirgin olmak üzere taze  meyve-sebze fiyatlarında aylık bazda önemli bir düşüşe işaret  etmiştir.

Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubunda çiğ süt referans  fiyatındaki ayarlamanın süt fiyatlarına (yüzde 14,52) yansıdığı  gözlenirken, et fiyatlarındaki artışlar da dikkat çekmiştir. Ocak ayında işlenmiş gıda fiyatları aylık yüzde 3,75 gibi yüksek bir oranda  artmıştır.

Uluslararası yağ fiyatlarının etkilerinin görüldüğü  katı-sıvı yağlar grubunda (yüzde 5,43) hızlı artışlar devam ederken,  çiğ süt fiyat ayarlamasının dolaylı etkileri başta peynir ve diğer süt  ürünleri (yüzde 10,48)  olmak üzere ilgili gruplara geniş bir  yayılımla yansımıştır.

Bu gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı gıda  grubu yıllık enflasyonu yüzde 19,89’a yükselmiştir. Ocak ayında  alkollü içeceklerden alınan ÖTV, 2020 yılının ikinci yarısındaki yurt  içi üretici enflasyonuna bağlı otomatik güncelleme mekanizmasıyla  artırılmıştır. Bu çerçevede, alkollü içecekler grubunun yıllık  enflasyonu 11,73 puan artarak yüzde 18,48 olmuştur.

Yurt içi üretici fiyatları Ocak ayında yüzde 2,66 oranında  yükselmiş, yıllık enflasyon 1,01 puan artarak yüzde 26,16 olmuştur. Üretici fiyatlarında gözlenen bu yükselişte, döviz kurunun birikimli  yansımaları ve uluslararası emtia fiyatlarında süregelen artışların  yanı sıra bazı sektörlerdeki arz kısıtları ve güçlü talep koşulları  rol oynamıştır. Bu dönemde, özellikle tarımsal emtia ve petrol  fiyatları belirgin bir artış kaydetmiştir. Petrol ve ana metal hariç  imalat sanayi fiyatlarının eğilimi bir miktar gerilemekle birlikte  yüksek seviyesini korumuştur. 

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon  dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları ile ara malı gruplarında  yükselirken, enerji grubunda yatay seyretmiş, sermaye malı grubunda  ise gerilemiştir.

Aylık bazda ise dayanıklı ve dayanıksız tüketim  mallarında daha belirgin olmak üzere bütün alt gruplarda fiyat  artışları kaydedilmiştir. Ara malları grubu fiyat artışında kâğıt  ürünleri, demir-çelik ve inşaat ara girdileri öne çıkarken, ana metal  grubunda yıllık enflasyon yüzde 56,85’e ulaşmıştır. Sermaye malı  fiyatlarındaki yükselişte demiryolu taşıtları, kara taşıtlarının parça  ve aksesuarları ile makineler etkili olmuştur. Birçok sektöre girdi  teşkil eden kâğıt ve kâğıt ürünlerindeki fiyat artışları hız kesmeden  devam ederken, bu grupta yıllık enflasyon yüzde 42,55’e yükselmiştir.

Dayanıklı tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte mobilya, diğer  ulaşım araçları ve ev aletleri fiyatlarındaki artışlar belirleyici  olmuştur. Dayanıksız tüketim mallarında ise süt ürünlerindeki artışlar  daha belirgin olmak üzere et ürünleri ve katı-sıvı yağlarda da fiyat  artışları gözlenmiştir. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki  üretici fiyatları kaynaklı baskılar, temel mal ve gıda gruplarında  belirgin olmak üzere, güçlü bir şekilde devam etmiştir."