Serbest Piyasa ve Serbest Kur nedir?

Herkes tarafından bilinen fakat tam olarak ne olduğu ise özümsenemeyen Serbest Piyasa nedir, ne değildir? Serbest kur nelerden etkilenir? Devlet serbest piyasa ekonomisine müdahale edebilir mi? Serbest piyasa hakkında bilinmesi gerekenler...

Serbest piyasanın tanımı nedir? Temelinde arz ve talep ilişkisini bulunduran, bir ürünün fiyatının alıcı ve satıcı tarafından belirlenmesiyle oluşan piyasanın adı serbest piyasadır. Tam rekabet koşullarının hüküm sürdüğü serbest piyasada, satıcı ürününün fiyatını istediği gibi belirleme şansına sahipken, alıcı ise istediği satıcından alışveriş yapmak konusunda özgürdür. Arz ve talebin ayakta tuttuğu serbest piyasa ekonomisi belirttiğimiz gibi tam rekabet koşullarına sahiptir.

Rekabet ortamının bir hayli yüksek olduğu serbest piyasa ekonomisinde, fiyatların resmi olarak belirleniyor olmasına rağmen tekelleşmenin olmaması ise en dikkat çekici unsur olarak gösterilmektedir. Satıcı ve alıcının yakaladığı özgürlük ortamı tam rekabeti etkilerken, arz talep ilişkisi ise ekonomik anlamda fiyat çemberine etki göstermektedir. Pazar ortamında gösterilen ilgi ve ürünün bulunan miktarından yola çıkarak belirlenen fiyatlar, alıcının tutumu ve davranışlarına göre şekil alabilme kabiliyetine de sahiptir. Satış rakamlarında ya da belirlenen fiyatlarda oluşabilecek kur ve benzeri etkilere rağmen özgür satış ortamı sağlandığı için rekabet her geçen gün daha da artmaktadır.

Serbest Kur Nedir ve Neden Etkilenir?

Bir bakıma toplum tarafından dalgalı döviz kuru sistemi olarak da bilinen serbest kur, herhangi bir devlet müdahalesi olmadan döviz kurunun piyasadaki arz talep koşulları göze alınarak belirlenmesiyle oluşmaktadır. Az önce belirttiğimiz gibi yapay hareketlilik ve dalgalanmalardan kaçınmak içinse dönem dönem müdahaleler söz konusu olabilmektedir. Serbest kur sistemini sabit kurdan ayıran en önemli özellikse tahmin edildiği gibi; sabit kur arz ve talep değişiminden etkilenmezken serbest kur ise arz ve talep değerlerine göre değişkenlik gösterebilmektedir.

Son Dakika: Dolar düşmeye devam ediyor!Döviz

Serbest Kurun Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

Serbest kur yani dalgalı kur sistemi, arz ve talep raporlarına göre belirlenmesinden dolayı uluslararası ortamlarda yaşanabilecek dengesizlikleri tekrar dengeye sokma gücüne sahiptir. Pazarın bulunduğu ülkeye ve pazarı etkileyen döviz kuru ile belirlenen fiyatlar, serbest kur sistemine büyük çapta etki etmektedir. Bir bakıma basit anlamda serbest kur sistemi Merkez Bankasının daha iyi ve daha istikrarlı çalışmasına olanak tanımaktadır. Serbest kur sisteminin avantajları olduğu gibi elbette dezavantajları da vardır. Döviz kurunun yoğun dalgalanmalar yaşamasıyla ya da riskler taşımasıyla oluşabilecek olumsuz süreçlerde yüksek zarar oranları bulunmaktadır. Risk ve zarar payının her geçen gün artış göstermesi doğrudan pazara, satıcıya ve alıcıya eksi olarak yansımaktadır.

Aralık ayı enflasyon beklentisi! TÜİK 2021 Aralık ayı enflasyon oranı ne kadar olacak?Ekonomi

Devlet Müdahalesi Mümkün mü?

Devletin düzenleyici ve denetleyici etiketleriyle dahil olduğu serbest piyasa ekonomisi, dayanağını ise yukarıda belirttiğimiz tanımlardan yani satıcı ve alıcıdan beslenerek oluşturur. Her ne kadar devletin serbest piyasa ekonomisinde rolü olmadığı algısı kabul görmesine rağmen devlet veya hükümet, yaptırımlar ya da uygulamalar ile minimum düzeyde müdahale şansına sahiptir. Devletin düzenleyici ve denetleyici etiketiyle hem satıcı hem alıcı gözünden piyasaya dahil olması ise bir bakıma oluşabilecek derin farklılıkların önüne geçme olanağı tanımaktadır.

Özellikle devlet ekonomilerinde yaşayan dalgalanmalar ve enflasyon ile oluşabilecek problemlerden dolayı devlet, adil bir pazar ortamı sağlamak için etkin bir denetim rolüne sahiptir. Serbest piyasa ekonomisi her ne kadar kendi içinde kur ve döviz ihtiyaçlarını arz talep eğrisiyle karşılamasına rağmen oluşabilecek felaket ortamlarında ise ciddi yaptırımlar uygulanmaktadır. İşsizlik, dolandırıcılık ya da yaşanılan kriz ortamlarında devletin ilk amacı serbest piyasa ve serbest kur sistemi üzerinde güvenilirliği ve düzenliliği korumaktır.