Moratoryum nedir?
Genellikle finansal darboğazlardan çıkmak amacıyla borçları konusunda erteleme ve yapılandırma yapmaları durumu olarak bildiğimiz moratoryum kavramına gelin hep birlikte yakından göz atalım.
Moratoryum, kelime anlamına bakıldığı zaman belirli bir faaliyetin yasal olarak ertelenmesi durumudur. İktisadi olarak baktığımızda ise moratoryum, borç alan kuruluşun mali olarak sağlam ve istikrarlı olana kadarki geçen süreçte borçlarını ödememesi yanı borçların ödenmesinin askıya alınması anlamına gelmektedir.
Moratoryum, hükümetin ya da özel şirketlerin , deprem, ekonomik durgunluk benzeri kriz dönemlerinde, dış borçlar, ipotek ve şahsi borçlar gibi kredilere ilişkin mali durumlarını dengelemek için mali şartlarını stabilize etmeleri için zaman sağlamak amacı ile uygulanmakta olan bir uygulamadır.
Moratoryum süreci genel olarak borçlu ve alacaklı arasında borçlu için ödeme kolaylığı sağlayacak bir şekilde borcun yeniden yapılandırılması ile sonuçlanmaktadır. Moratoryum bir ülkenin dış borçlarıyla ilgili olabileceği gibi ülke içinde ticaret yapmakta olan belirli bir endüstri grubunun borçları için de uygulanabilmektedir. Ancak iktisadi anlamda moratoryum genellikle devletler arasında uygulanmaktadır. Devletler içerisine düştükleri yoğun döviz baskısından dolayı dış borçlarının en temel para ve faizlerini ödeyemeyeceklerini ilan edebilirler. Bu durum vuku bulduğunda borçlu devlet ile alacaklı devlet arasında yine bir anlaşma yapılarak borçların vadesinin uzatılması işlemi esasen ekonomik bağlamdaki moratoryumun tam anlamıdır diyebiliriz.
Moratoryum ilan edilmesi durumunda var olan borçlar silinmezler yeniden yapılandırmaya giderler. Faiz oranları tekrar belirlenir. Moratoryum durumu genelde ani krizlerden dolayı gerçekleşir. Bu nedenle geçici maddi sıkıntıları hafifletmek amacıyla veya çözmek amacıyla ilan edilmektedir. Ödeme kolaylığı sağlanır ve kurumun finansal açıdan güçlüklerle karşılaşması nedeni ile borçların bir bölümü ödenmeye devam ederken bir bölümü ertelenir.
Yalnızca lüzumsuz yere yapılan harcamaları kısıtlamak ve azaltmak amacıyla planlanmış olan moratoryumlar, işletmelerin borcunu geri ödeme ya da gereken operasyonel maliyetleri karşılamayı etkilememektedir. Bunların dışında doğal afetler sırasında bazı alanlardaki mülkler için yeni politikalar üstünde moratoryumlar düzenlenir. Bunların neticesinde hak taleplerinde bulunma ihtimalleri anormal derecelerde fazla olduğu zaman kayıpların azaltılmasına yardımcı olur.
