Kapitalizm nedir?

Kapitalizm, üretim araçlarının büyük bölümünün kişisel aktörlere ait olduğu ve bu kişilerce işletildiği, ekonomik aktivitelerin tamamı olmasa da çok büyük bir bölümünün kar amacıyla yapıldığı, arz ve talep dengesinin toplumumuzun yararına olacak biçimde serbestçe belirlendiği bir ekonomi sistemidir.

Konuyu basitçe anlatacak olursak, her şeyin değerinin parayla ölçüldüğü, hayalini kurduğunuz nerdeyse her şeyi satın alabileceğiniz, hayatınızı devam ettirebilmek için gerekli her şeyin yalnızca parayla alınabildiği sisteme kapitalizm denir. Kapitalizm kelimesi, Karl Marx tarafından para ve sermaye kelimelerinin Almanca karşılığı olan Das Kapital kelimelerinden türetilmiştir.

Kapitalizme göre ortada çok büyük bir pasta vardır. Ne kadar sınırsız bir pasta olsa da bir şahıs pastadan ne kadar çok yerse diğerlerinin payları da o oranda düşmektedir. Çünkü pastanın boyutu bellidir ve herkes zengin olamayacaktır. Bu sebeple, pastayı beraber yediğiniz insanlarla aranızda bir rekabet meydana gelecektir. Herkes birbirinin açığını arayacak ve daha fazla yiyebilmek için can atacaktır.

Klasik iktisatçılara göre kapitalizmde, sistemin dengesini bozacak veya zarar verecek müdahaleler olmamalıdır. Ekonomide yaşanan dengesizlikler kısa vadelidir ve uzun vade de daima denge sağlanır düşüncesi hakimdir.

Kısaca kapitalizm, ülke ekonomisine yapılacak herhangi bir müdahaleyi dengeyi bozmak olarak gördüğü için devletin atacağı her adıma, düzenleme dahi olsa karşı çıkacaktır. Devletin görevi; piyasa işleyişinin düzgün gitmesini sağlamak ve muhtemel problemleri engellemektir. Devletin ekonomi konusunda bundan diğer bir vasfı yoktur.

Çünkü müdahale olmadığında, sistem zaten dengededir. Yani üretim araçlarını elinde bulunduran az sayıdaki yönetici sınıf, devletin müdahalesi söz konusu olmadan, pastadan payını afiyetle yiyebilir.

Kapitalizmin “ağababası” olan Adam Smith, ekonominin nasıl olması gerektiğini anlatırken esasında, kapitalist sistemi tarif etmiştir.

Devletin rolünden piyasa mekanizmasına, kişisel çıkardan özgürlüğe kadar, sistemin çerçevesini belirlemiştir. Kapitalizme daha yakından bakacak olursak, esas aldığı ve kural olarak gördüğü Adam Smith’in ilkeleriyle, sistemin ne demek olduğunu daha iyi anlayabiliriz.

1- Özel  Mülkiyet:

“Herkes pastayı yemekte ve kendine almakta özgürdür.” Kapitalizmle beraber ortak toprak veya sermaye diye bir şey bulunmaz. Kapitalizm, size çalışmama olanağı da sunar. Bu sistemde, çalışan para kazanırken çalışmayan aç gezmeye mahkumdur. Bu sebeple de pastayı alan kişi, artık onun sahibidir çünkü kapitalizme göre kuvvetli olan kazanmıştır.

2- Rekabet:

Rekabet, en temel ilkelerden biridir ve herkesin hakkıdır. Kapitalist sistemde parayı elde etmek, güce ulaşmak olduğundan güçlü olan, hammaddeyi ucuza alıp işler ve malını istediği her pazara ulaştırabilir. Sermayesi az olanın ise piyasadan kaybolup gideceği gerçeğiyle yüzleşmesi gerekecektir. Kendi işinin patronu olmak isterken, altında ezildiği şirketlerde iş aramak durumunda kalacaktır. Sermaye sahibi gücüne güç katarken fakir olan, daha da muhtaç hale gelecektir.

3- Devletin rolü:

Kapitalizmde devlete önemli bir rol yüklenmemiştir. Ekonomide tam istihdamın yaşandığı ve herhangi bir müdahalede, bu düzenin bozulacağı savunulur. Ekonomi kendi bünyesinde sorunlar yaşasa da muhakkak eski haline dönecektir.

Kapitalizmin üstünde durduğu tek şey paradır. Paranın satın alamayacağı çok az şey vardır. Maalesef ki siyasi güç de sermayeye sahip olanların elindedir.

4- Miras:

Miras, zenginin daha da zenginleşmesine fakirin ise daha da fakirleşmesine sebep oldu.

Nasıl ki özel mülkiyet herkesin hakkıysa, ölüm durumunda yakınlarına devredilecek olan miras da hak olarak kabul edilmelidir. Üretim araçlarını elinde bulunduran yönetici sınıf, sermayenin başkasına geçmemesi ve parasının tekelleşmesi, yani soyadının senelerce konuşulması için tüm birikimini çocuklarına bırakabilir.