Hisse senedi fiyat tipleri nelerdir? Açığa satış nedir?

Hisse senetleri hakkında bilgiler vermeye devam ederken, geçtiğimiz yazılarımızda yer verdiğimiz konuların ardından bu yazımızda sizlerle hisse senedi fiyat tiplerini, emirlerini ve açığa satıl işlemini inceleyelim. Her yazımızda olduğu gibi sizlere ilk olarak yazımızda yer alacak başlıklarımızdan bahsedelim: Hisse senedi fiyat tipleri nelerdir? Hisse senedi emirleri nelerdir? Emir süreleri nedir? Limitli Fiyat Emirler, Piyasa Emirleri, Piyasadan Limite Emirler, Dengeleyici Emirler, Açığa Satış İşlemi Nedir? Açığa Satış İşleminden Nasıl Kar Edilir? Açığa Satış Yapmanın Şartları Nelerdir? Ödünç İşlemi Nedir?

Hisse senedi fiyat tipleri nelerdir?

Hisse senedi fiyat tipleri kendi içinde ikiye ayrılarak; temiz fiyat ve kirli fiyat olarak karşımıza gelmektedir. Basit olarak iki kavramı da sizler için anlatmamız gerekirse: Temiz fiyat, menkul varlığın herhangi bir faiz veya kirasını içermeyen fiyat tipi olarak bilinirken; kirli fiyat ise, menkul varlığın işlenmiş faizi veya birikmiş kirasıyla oluşmaktadır. Peki fiyat tiplerinde karşımıza gelen işlenmiş faiz ya da birikmiş kira tanımları ne anlama gelmektedir? Dönemsel olarak ortaya çıkan kuponların kendilerine ait faizlerinin veya kira getirilerinin ihraç tarihinden, son gün tarihine kadar geçen süreyi hedef almasına işlenmiş faiz ya da birikmiş kira denmektedir. Son olarak karşımıza çıkan bir başka kelime ise takas olarak görülmektedir. Yapılacak işlemin takas fiyatının belirlenerek işleme tabi tutulmasına ise takas fiyat denilmektedir. Yani örnek vermemiz gerekirse enflasyona bağlı endeksli menkul kıymetin, enflasyon katkıları belirlenerek hesaplanmasıyla takas fiyatı ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle bir bakıma takas fiyat, diğer menkul kıymetler özelinde kirli fiyata denk gelmektedir.

Hisse senedi emir tipleri nelerdir?

Kendi içinde dört ana başlıkla karşımıza gelen emir tipleri şunlardır: Limitli Fiyat Emirler, Piyasa Emirleri, Piyasadan Limite Emirler, Dengeleyici Emirler.

Limit Order diye bilinen, dilimizde ise Limit Fiyatlı Emirler olarak kabul edilen bu emir tipi, yatırımcı tarafından hem fiyatın hem de bir yandan miktarın girildiği emir tipi olarak anlaşılmaktadır. Fiyata ve zamana göre pasif olarak konum alabilen Limit Fiyatlı Emirler, sisteme girildikleri andan itibaren işlem gerçekleşene kadar bekleme yetkisine sahip olmaktadır. Market Order yani Piyasa Emirleri, Limit Fiyatlı Emirlerin aksine sadece miktar belirtilerek verilen emirlerdir. Temel olarak en iyi fiyatlarla eşleşmeyi kabul gören Piyasa Emirleri, eşleşmenin sağlanmaması durumunda otomatik olarak iptal edilmektedirler. Çeşitli kullanım yollarıyla tercih edilen bu emir tipi, tek fiyat belirleme yöntemiyle emir defterine gönderilen emirler aracılığıyla eşleştirme anına kadar bekleyerek aktif olarak pozisyon alabilmektedirler. İşlemlerin piyasa kontrolünde başlamasıyla gerçekleşebilmekte, eşleşmenin olmaması durumunda ise belirttiğimiz gibi iptal olmaktadırlar. Piyasadan Limite Emirler ise aynı Piyasa Emirler gibi sadece miktar ile girilmesine rağmen sadece karşı tarafın fiyatlarına göre kabul edilmektedirler. Bekleyen emirler aracılığıyla işleme dönüşen bu emir tipi, işleme dönüşmemesi durumunda iptal olmak yerine son işlem fiyatına göre şekil alarak limitli fiyatlı emirlere dönüşür. Bu durumda defterde pasif olarak gözüken Piyasadan Limite Emirler, limit emirler olarak pozisyonlarını sürdürmektedirler. Son olarak karşımıza gelen bir başka emir tipi ise Dengeleyici Emirler olarak gözükmektedir. Tek fiyat yöntemiyle borsanın açılış ve kapanış saatleri dahil olmak üzere tüm bölümlerde aktif olarak kullanılan Dengeleyici Emirler, basit olarak fiyatın belirlenmesinde hesaba katılmayan değerlerle var olmaktadırlar. Özetle belirlenen fiyatların eşleşmeyen emirleri üzerinden gerçekleşmektedir. Bu doğrultuda emir tipleriyle karşımıza gelen emir süreleri nelerdir?

Hisse senetlerinde emir süreleri nelerdir?

Emir tiplerinde olduğu gibi dört farklı başlık ile karşımıza çıkan emir süreleri: Günlük, Kalanı İptal Et (KİE), İptale Kadar Geçerli (İKG), Tarihli olarak kabul edilmektedir.

Günlük olarak tanımladığımız emir süresi, tüm piyasalarda geçerli olan ve tam gün geçerliliğini koruyan emirleri kapsamaktadır. Piyasalarda aktif olarak sunulan emirler tam gün boyunca defter kalabilirken, günün sonunda gerçekleşmediği takdirde iptal olmaktadır. Yani verilen emirler tam gün boyunca aktif olarak sahnede yer alabilmektedirler. Kalanı İptal Et olarak tanımlanan süre ise, fiyat ve miktar girilerek verilen emrin karşılanmayan bölümünün iptalini temsil etmektedir. İptale Kadar Geçerli kavramı ise genellikle halka arz işlemleri sırasında karşımıza gelirken, halka arz işlemlerinin sonuna kadar geçerli olan süreyi temsil etmektedir. Son olarak "Tarihli" olarak belirttiğimiz süre çeşidi ise fiyatların son tarih belirterek deftere yazdırılmasıyla gerçekleşmektedir. İptal edilene dek aktif olarak gözüken bu emirler, tarih belirtilerek emir defterine geçmektedirler. Tarihli olarak verilen emirlerde sürenin uzunluğu ise Yönetim Kurulu tarafından onaylanmaktadır.

Açığa Satış İşlemi Nedir?

Borsa takipçileri ve yatırımcıları tarafından sıklıkla tercih edilen, adeta potansiyel zarar durumlarından kurtulmak için en önemli işlemlerden biri olarak görülen açığa satış işlemi, birçok kişi tarafından yanlış anlaşılarak büyük bir kafa karışıklığına neden olmaktadır. Temelinde sahip olunmayan varlıkların satışını hedefleyen açığa satış işlemi, elde bulunmayan sermaye varlığının bir bakıma kiralanarak satışını gerçekleştirmek olarak kabul edilmektedir. Yatırımcılar tarafından gerek Borsa gerekse Forex piyasasında aktif olarak kullanılan açığa satış işleminin birçok şartı ve kullanım zorunlulukları bulunmaktadır. Basit anlamda tanımlamamız gerekirse açığa satış işleminin gerçekleşmesi için verilen emrin ilk olarak ve sürekli açığa satış olarak girişinin yapılması gerekmektedir. Bu doğrultuda girilen emir belirtilen fiyatlara ve miktarlara göre hareket etmektedir. İyi bir zaman analizi ve doğru planlamayla birçok yatırımcı tarafından büyük karlılıklara vesile olan açığa satış işlemi, değer kaybetmesi beklenen ya da dalgalı hareketliliğin olduğu varlıklarda etkili olarak tercih edilmektedir. Peki açığa satış işleminden nasıl kar elde edilebilir?

Açığa Satış İşleminden Nasıl Kar Edilir?

Yüksek fiyat etiketine sahip varlıkların zaman içinde düşüş göstermesi borsanın en bilinen özelliklerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle bir varlığın tepe ve dip noktalarında yapılabilecek açığa satış işlemi, yatırımcılar için karlılığı temsil etmektedir. Her ne kadar fiyatın düşme ihtimaline göre hareket edilmesine rağmen yükseliş göstermesi de olasılıklara dahil olduğundan açığa satış işlemi bir o kadar da riskli bir işlem olarak bilinmektedir. Deneyimli ve bir o kadar zamanın verdiği tecrübe ile hareket eden yatırımcıların göz bebeği olan açığa satış, söylediğimiz gibi kolay bir işlem olarak kabul edilmemelidir. Açığa satış işlemi için gerekli tecrübe ve bilgi en önemli detaylar olarak dikkat çekmektedir. Peki şartları nelerdir?

Açığa Satış Yapmanın Şartları Nelerdir?

Elbette her işlemde olduğu gibi açığa satış işleminde de belirli şartlar karşımıza gelerek yatırımcılara zorunluluklar kılmaktadır. Öncelikli olarak kredi sözleşmesi imzalayan yatırımcı, açığa satış işlemi yapabilmek için de aracı kurumdan onay almaktadır. Aracı kurumun uygun olarak gördüğü paylarda açığa satışa izin alan yatırımcı, son olarak gerçekleştirdiği hamleleri kapatma şartıyla bu işleme hak kazanmaktadır. Son olarak ödünç işlem nedir?

Ödünç İşlem Nedir?

Zaman zaman potansiyel yatırımcılar tarafından açığa satış işlemiyle karıştırılan ödünç işlemi, basit olarak belirli bir nakidin (Türk Lirası, Euro, Dolar) bir süre zarfında başka birine teslim edilip aynı varlığın geri alınmasını ifade etmektedir. Bir bakıma yatırımcılara anlık kazanç getirmeyen uzun vadeli yatırımların, bir başka yatırımcıya sunularak ondan kar elde edilmesi anlamına gelmektedir. Şimdi ise ödünç işleminin yatırımcılara sunduğu belirli avantajlardan bahsedebiliriz. İşte o avantajlar: Portföy koruma ve dengeleme, arbitraj imkanı, piyasaya karşı hazırlık, nakit avantajı, tahvil, senetlere pay... Unutmamalısınız, hisse senetleri ile ödünç işlem gerçekleştirilmemektedir!