Canlı Borsa nedir? Borsa nasıl oynanır?

Borsa veya diğer adıyla sermaye piyasasının değişimi; hisse senetleri, yatırım fonları, borçlanma araçları, menkul değerler, altın ve petrol gibi emtiaların halka açık bir şekilde satış işlemlerinin yapıldığı organize bir piyasadır. Böyle bir tanımın ardından akıllara gelen diğer bir soru ise: Borsanın asıl amacı nedir? Canlı borsa nedir? Üretken faaliyetleri destekleyen ana unsur olarak gösterilen ve amaç olarak bu faaliyetleri destelemek olan sermaye piyasasına yardımcı olan borsa, bir pazar görevi görerek sermaye piyasasına destek sağlamaktadır. Borsa, gerek yatırım faaliyetleri gerekse güvenilirliği ile aynı zamanda işlem mekanizmasına, güncel fiyatlara ve gerçek zamanlı ticarete olanak sağlamasından dolayı oldukça popüler bir piyasadır.

İlk kurumsallık adımını 1409 yılında Belçika'nın Brugge kentinde atan canlı borsa, günümüzde olduğu gibi o günlerde de hızlı bir şekilde etrafına yayılmaya başladı. Brugge'nin ardından Flandre, Amsterdam, Gent gibi birçok şehirde açılmaya başlayan borsa, modern borsa sistemine ise yine Belçika'da geçiş yaptı. Anvers'te kurulan ilk modern borsa sistemine en yakın borsa sistemi olarak gösterilen piyasa, günümüzde kullanılan borsa sistemiyle büyük benzerlikler taşıyarak adeta geleceğe ışık tuttu. İlk borsa iflası da belgelere dayandırılarak 1636 yılında Hollanda'da yaşandı. Peki geçmişten günümüze her dönem etkili olan borsanın türleri nelerdir? Borsanın çeşitleri hakkında neler biliyoruz? Borsa tarihi!

Borsa türleri ve çeşitleri nelerdir?

Kendi çatısı altında birçok canlı borsa çeşidini bulunduran hatta birbiriyle bağlantılı olarak hareket eden borsa piyasaları, yatırım araçları ve işlem şekillerine göre birbirinden ayrılmaktadır. Yabancı olmadığınıza emin olduğumuz bu türler ise şunlardır:

1- Menkul Kıymetler Borsaları

2- Vadeli İşlem Borsaları

3- Opsiyon Borsaları

4- Altın ve Kıymetli Maden Borsaları.

Bu borsalar ne anlama gelmektedir? Adını en çok duyduğumuz borsalardan biri olarak dikkat çeken Menkul Kıymetler Borsaları, Türkiye'de ilk olarak 1983 yılında hayatımıza girmiştir. Şu anki adı İstanbul Borsası (BIST) olarak geçen Menkul Kıymetler Borsaları, kendi içinde ise birincil piyasa ve ikincil piyasa olarak ikiye ayrılmaktadır. Birincil ve ikincil piyasa ne anlama gelmektedir? Birincil olan sermaye işlemlerinde varlıkların ihraçları sağlanırken, ikincil piyasalarda ise alım-satım işlemleri gerçekleştirilmektedir. Alım-satım işlemleri nedeniyle de ikincil piyasalar, sermaye piyasalardan ayrılık göstererek menkul kıymetler piyasalarını oluşturmaktadır. Bilinmesi gereken en önemli detaylardan biri ise borsaların kendine özgü hareketleri olduğu için kurumsal kimliklerinin de var olmasıdır. 

Vadeli İşlem Borsaları nedir?

Vadeli İşlem Borsaları ise basit anlamda belirlenen bir malın, belirli tarihler aralığında ya da belirlenen tarih doğrultusunda alım-satım işlemlerine olanak sağlamaktadır. Bu alım-satım işlemlerine ise alım-satım sözleşmesi denmektedir. Tam olarak bu noktada da devreye Vadeli İşlem Borsaları girmektedir. Yapılan alım-satım sözleşmelerinin el değiştirdiği piyasaya ise Vadeli İşlem Borsaları ismi verilmektedir. Taşıdığı yüksek riskler ve farklılıklar nedeniyle birçok önyargıya neden olan Vadeli İşlem Borsaları, kuruluş ve uygulanış açısından ise temeline riskten korunma ve oluşabilecek riski dengeleme politikalarını ele almaktadır. Özet olarak bir malın satışını yapmak isteyen yatırımcının kendini korumak için başvurduğu güvenlik sistemi olarak yorumlanmaktadır. Borsada olduğu gibi vadeli işlemlerde kendi içinde alt başlıklara ayrılmaktadır: Temel olarak düşünülen mal ve kıymetli madenler ile yapılan vadeli işlemler; buğday, pamuk, kakao, bakır... Finansal varlıklar üzerinden yapılan vadeli işlemler; döviz, tahvil, getirisi yüksek kıymetler, hisse senetleri ve kıymetli olduğu bilinen kağıtlar... Hisse senedi endeksine göre yapılan vadeli işlemler; belirli bir endekse bağlı olarak işlem gören hisselerin oranları doğrultusunda yapılan işlemler.

Menkul Kıymetler Borsaları ve Vadeli İşlem Borsaları gibi karşımıza çıkan bir başka borsa çeşidi ise Opsiyon Borsaları bir başka adıyla Seçmeli İşlem Borsası önümüze çıkmaktadır. Özet olarak sahibine bağlı ve belirli bir varlığın, belirli bir tarihte veya zamanda önceden belirlenmiş bir fiyat üzerinden alımının ya da satımının yapılması olarak gösterilmektedir. Bu işleme ise sözleşme denir, sözleşmeye bağlı olan varlık; dolar, altın olabildiği gibi aynı zamanda menkul bir kıymet de olabilmektedir. Opsiyon hakkı sahibine ileri tarihte yapacağı bir işlem için avantaj sağlarken, hareketsiz kalmak ve herhangi bir adım atmamak ise opsiyon kaybına neden olmaktadır. Bir yatırımcının opsiyon hakkını kullanmaması aynı zamanda opsiyon beledini de kaybetmesi anlamına gelmektedir. Spot piyasada kayba neden olacak bu işlem, opsiyon işlemlerini minimum zararla kaybetme olanağı tanımaktadır. Opsiyon bedeli, varlığın bedeline oranla çok küçük bir meblağ olarak bilinmektedir.

Son olarak karşımıza çıkan borsa çeşidi ise son dönemlerde fazlasıyla takip ettiğimiz, Altın ve Kıymetli Maden Borsaları'dır. Altın borsaları, altın ticaretini kolaylaştırmak ve ithalat ile ihracatı güçlendirmek için kurulmuştur. Ülkemizde de ilk olarak 1995 yılında kurulan altın borsası, 2013 yılında İstanbul Borsası bünyesine dahil olmuştur. Ticari açıdan her geçen yıl önemini koruyan ve geçmişten günümüze ekonominin mihenk taşlarından biri olan altın, borsa düzeninin de içinde yer alarak gücünü artırmıştır. Altın borsaları sayesinde kurumsallaşan altın transferleri ve pazarı, altının ve yeraltı kaynaklarının ticaretteki konumunu ve ihracat düzeyini yükseltmekte önemli bir rol üstlenmiştir.

Borsada hisse senedi nasıl seçilir, nasıl alınır, nasıl satılır?

Kısa bir tarih bilgilendirmesi ve canlı borsa çeşitliliğin ardından artık biraz daha günümüzü ve gelecek yatırımlarımıza odaklanalım. Borsada hisse senedi nasıl seçilir? Borsada hisse senedi nasıl alınır, nasıl satılır?

Borsada hisse senedi almak öncelikle iyi bir araştırma ve iyi bir donanım gereksinimi duymaktadır. Hisse senedi almadan ya da satmadan önce veya senedi seçmeden önce kesinlikle araştırma yapmalısınız. Özellikle borsada yeniyseniz, finans uzmanları kesinlikle ilk işlemlerinizin hisse senetleri üzerinden olmamasını belirtiyor, nedeni ise çok açık. Öncelikle bilgi ve araştırma gerektirmesinden dolayı atılacak adımların risk boyutları bazı yatırımcılar tarafından gözden kaçıyor. Hiçbir zaman unutmamanız gereken ilk şey: Sıradan bir alışveriş yapmıyorsunuz!

Borsada hisse senedi neye göre seçilmeli?

Dediğimiz gibi bilgi birikiminizin ve tecrübenizin fazla olması karlılık oranlarını artıracağı gibi aynı zamanda potansiyel zararların da önüne geçmenize olanak sağlayacaktır. Bundan dolayı aşina olduğunuz sektörlerden tanıdığınız ve güvenilir bulduğunuz şirketlere yatırım yaparak potansiyel hisse seçimini kolaylaştırabilirsiniz. Unutmayınız ki hisse alımı yapacağınız şirketlerin mali tablolarına ve gelir gider boyutlarına da dikkat etmelisiniz. Aynı şekilde tercih edeceğiniz hissenin şirket geçmişi gibi, fiyatı ve değeri ile ilgili gelişmeleri de göz önüne getirmelisiniz. Seçeceğiniz hissenin bağlı olduğu şirketin karlılık ve zarar oranlarını bilmeniz, söz konusu senedin durumuna da yakından bakma şansı tanıyacaktır. Bu şekilde belirttiğimiz adımlarla seçeceğiniz hisse hakkında daha doğru tahminler yapabilirsiniz.

Borsada alım-satım işlemleri nereden yapılır?

Günümüzde borsa geçmişten farklı olarak elektronik ortamlarda devam etmektedir. Yani özet olarak yapacağınız tüm işlemler sanal bir ortamda gerçekleşmektedir. Borsada farklı farklı işlemler gibi alım-satım işlemleri için de özel alanlar mevcuttur. Bu sanal ve güvenilir ortama ise günümüzde "tahta" ya da "borsa ekranı" denmektedir. Karşınıza gelen borsa ekranında belirlenen ve işleme alınan emirleri ve alım-satım işlemlerini takip edebilirsiniz. Sıradan bir internet bankacılığına benzeyen yapısıyla yatırımcılar için büyük bir kolaylık sağlayan canlı borsa ekranı, emirleriniz ve alım-satım işlemleriniz için sizlere tüm olanakları sağlamaktadır. Dilediğiniz gibi emirlerinizi verip, dilediğiniz gibi alım-satım hamleleri yapabilirsiniz.

Hisse senedi alırken ne yapmalısınız, ne yapmamalısınız?

* Analizleri doğru okumalı ve doğru bir şekilde değerlendirerek incelemelisiniz.

*Canlı Borsa açıldığı gibi hemen hamle yapmanıza gerek yok, fiyatın istediğiniz baremlere gelmesi için bekleyebilirsiniz. Zaman kaybetme istemiyorsanız, sizin için en uygun hisse ile hamle yapabilirsiniz.

* Hisse alırken kesinlikle hedef belirlemeli ve bu hedefe göre hareket etmelisiniz.

*Yatırım yapmak istediğiniz alanların sürekliliği ve genel mali tabloları çok önemlidir. Bu verileri görmezden gelmemelisiniz.

*Spekülasyonlardan ve kulak dolma fikirlerden uzak durmalısınız.

*Sırf fiyat düştüğü için hisseyi almak zorunda kalmamalısınız.

-Tek dayanağız analist görüşleri olmamalı, verilerle fikirleri birbirine uyumlu hale getirmelisiniz.

*Fiyatlardaki ani hareketliliklere hazır olmalısınız, hazırlıklarınızı her türlü dalgalanmaya göre planlamalısınız.

Borsa işlem saatleri kaçla kaç arasında aktiftir? Borsa saat kaçta açılır?

Borsa İstanbul bilinenin aksine 24 saat hizmet vermemektedir, genellikle potansiyel yatırımcılar tarafından yanlış bilinmesine rağmen Borsa İstanbul (BIST), açılış olarak sabahları 09:40'ta ilk emirleri alırken, kapanış olaraksa son emirleri 18:01 saatlerinde alır. Borsa İstanbul, aynı zamanda hafta sonları ve resmi tatillerde de işlem yapmamaktadır.

Borsa nasıl öğrenilir? Borsa hakkında nasıl bilgi alınır?

Canlı borsayı tam olarak kavramak ve kazançlı bir yatırım aracı olarak kullanmak için borsa verilerini, analizlerini ve borsaya ait gerekli tüm bilgileri doğru ve düzenli bir şekilde takip etmeniz gerekmektedir. Anlık olarak canlı borsa takibi yapmak ve bu doğrultuda anlık gelişmeleri olması gerektiği gibi okumak sizlere büyük bir artı yazmaktadır.

Borsayı nasıl öğrenilir?

Bilgi ve düzenlilik özellikle borsa piyasalarında para kazanmanızda büyük ölçüde yardımcı olacaktır. Bu bilgilerin ışığında borsa hakkında bilgi almak istiyorsanız; gerekli kaynakları, uzman kişileri, siyasi ve toplumsal olayları, sektörel raporları takip etmek sizlere büyük bir katkı sağlayacaktır. Tahmin ettiğiniz gibi başlangıçta yatırım miktarınızı düşük tutmanız hem sizin pratik olarak borsa tecrübesi edinmenize hem de yaşanacak felaket durumlarına çözüm bulmanıza imkan tanıyacaktır. Spekülasyonlardan ve gereksiz bilgi akışından uzak durmak ise gerekli özveriyi gösterdiğiniz takdirde borsa hakkında daha çok güven kazanmanıza neden olacaktır. Peki şimdilik basit bilgilerle başlayalım, halka arz ve temettü kavramlarını hiç duymuş muydunuz?

 Halka arz ve Temettü nedir?

Borsada yer alan birçok terimden sadece en sık duyduklarımızı sizlerle paylaşalım. Eğer borsada yer almak istiyorsanız bilgi sahibi olmanız gerektiğini söylemiştik. Peki "halka arz" ve "temettü" terimleri ne demek?

Bir şirkete ait hisse senetlerinin yatırımcılar tarafından alınıp satılabilmesi için kurallar gereği halka arz edilmiş olması gerekmektedir. Halka arz olarak sık sık duyduğumuz bu terim, birçok hisse senedinin gerek çağrı gerekse ilanlar aracılığıyla kimliği bilinmeyen fakat borsada yer alan yatırımcılara yönelik satışa sunulmasıdır. Şirketlerin bir bakıma borsaya açılmasına vesile olan halka arz, şirketler için kaynak sağlamaktadır.

Temettü ise basit bir şekilde karlılık anlamı taşımaktadır. Canlı borsada aktif olarak yatırım yapan birçok yatırımcının sıklıkla kullandığı bu terim, belki de en yaygın kullanılan terim olarak dikkat çekmektedir. Temel olarak kar payı anlamına gelen temettü, belirli dönemlerde karşılık bulan kazançların hissedarlara kar olarak yansımasını ifade etmektedir. Örnek vermek gerekirse bir şirkete ait hisse senediniz varsa ve bu şirket gelir sağladıysa, o şirkete ait hissesi olan tüm yatırımcılar temettü payı almaktadır. Ödenecek karlılık payı, yıllık vergi ve giderlerin düşülmesinin ardından net dönem karı olarak belirlenmektedir. Unutmayınız bir şirket üstünden karlılık payı almak istiyorsanız, o şirkete ait hisseniz olmak zorundadır.

Borsa ile Forex arasındaki farklar nelerdir?

Potansiyel yatırımcılar ya da toplum tarafından birçok kez karıştırılan Borsa ve Forex, kamuoyu tarafından genellikle aynı şey olarak düşünülmektedir. Bu iki piyasa sistemi temel olarak birbirlerine çok benzerlik gösterse bile aralarında çok belirgin farklar bulunmaktadır. Bu farklılıkların en önemlisi ise borsaların ulusal piyasalar olmasına rağmen Forex'in küresel bir yapı içinde olması olarak gözükmektedir. Belirttiğimiz gibi Forex küresel bir pazar anlamı taşırken, canlı borsalar ise ulusal yatırım piyasalarını ifade etmektedir. Borsanın çalışma saatlerinin düzenli ve bir sisteme göre hareket ettiğini söylemiştik, Forex'i borsadan ayıran bir başka detay ise Forex'in 7/24 aktif bir şekilde işlem yapmaya uygun olmasıdır. Forex'in toplum tarafından belki de çok bilinmesinin asıl nedeni olarak gösterilen kaldıraç oranları farklılık belirtirken, borsada ise kaldıraç oranları sabittir. Canlı borsa piyasalarında 1:1 olarak ifade edilen kaldıraç oranı, Forex'te ise 1:1, 1:50 ve 1:100 olarak yer almaktadır. Ayrıca Forex'te işlem hacmi borsaya oranla bir hayli yüksektir, Forex daha hızlı işlem yapma olanağı tanırken borsada ise işlemler daha ağırdan alınmaktadır.

En değerli borsalar!

Son olarak canlı borsanın ne derece güçlü ve etkili bir pazar olduğunu anlamanıza biraz olsun yardımcı olabilmek için sizler adına dünyanın en kıymetli borsalarını incelemek istedik. Birçok ülkenin içinde yer aldığı ve özellikle New York şehrinin başını çektiği borsa piyasaları varlık değerleriyle dudak uçuklatıyor. İşte dünyanın en değerli menkul kıymetler borsaları:

* New York Menkul Kıymetler Borsası - New York - ABD - 14 trilyon dolar

* NASDAQ - New York - ABD - 4,5 trilyon dolar

* Japan Exchange Group – Tokyo - Japonya - 3,47 trilyon dolar

* London Stock Exchange Group - Londra - Birleşik Krallık - 3,39 trilyon dolar

* Hong Kong Menkul Kıymetler Borsası - Hong Kong - 2,8 trilyon dolar

* Şanghay Menkul Kıymetler Borsası - Çin - 2,5 trilyon dolar

* TMX Group - Kanada - 2 trilyon dolar

* Deutsche Börse - Almanya - 1,4 trilyon dolar