Uniswap nedir ve nasıl çalışır?

Uniswap nedir?

Uniswap, Ethereum üzerine inşa edilmiş merkezi olmayan bir değişim protokolüdür. Daha doğrusu, otomatik bir likidite protokolüdür. İşlem yapmak için herhangi bir emir defteri veya herhangi bir merkezi parti gerekli değildir. Uniswap, kullanıcıların aracı olmadan, yüksek düzeyde ademi merkeziyetçilik ve sansüre karşı dirençle ticaret yapmalarına olanak tanır.

Peki, bir emir defteri olmadan işlemler nasıl gerçekleştirilmektedir?

Uniswap, likidite sağlayıcıların likidite havuzları oluşturduğu bir modelle çalışır. Sistem özünde emir defteri gereksinimini ortadan kaldıran merkeziyetsiz bir fiyatlandırma mekanizması sunar.

Uniswap protokolü merkeziyetsiz olduğu için listeleme süreci yoktur. Kullanıcıların faydalanabileceği bir likidite havuzu mevcut olduğu sürece, herhangi bir ERC-20 tokenı kullanıma sunulabilir. Bu sayede Uniswap listeleme ücreti de almaz. Uniswap protokolü bir anlamda kamu yararına çalışır.

Uniswap protokolü 2018 yılında Hayden Adams tarafından oluşturuldu. Fakat bu protokolün hayata geçirilmesine ilham veren teknoloji ilk olarak Ethereum'un kurucu ortağı Vitalik Buterin tarafından tanımlanmıştır.

Uniswap nasıl çalışır?

Uniswap, emir defteri barındırmamasıyla dijital borsaların geleneksel mimarisini tarihe gömmüştür. Sabit Ürün Piyasa Yapıcı adında bir tasarımla çalışır ve bu tasarım Otomatik Piyasa Yapıcı adlı modelin bir çeşididir.

Otomatik piyasa yapıcılar, kullanıcıların işlem yapabileceği likidite rezervlerini ya da likidite havuzlarını tutan akıllı sözleşmelerdir. BBu rezervler likidite sağlayıcıları tarafından finanse edilmektedir. Havuza iki tokendan eşit miktarda yatıran herkes bir likidite sağlayıcısı olabilir. Bunun karşılığında, alım satım yapanların bu havuzlara ödedikleri komisyonlar likidite sağlayıcılara havuzdaki payları nispetinde dağıtılır. Şimdi bu mekanizmanın nasıl çalıştığına göz atalım.

Likidite sağlayıcılar, iki tokendan eşit miktarda yatırarak bir piyasa oluşturur. Bunlar ya ETH ve bir ERC-20 tokenı ya da iki ERC-20 tokenı olabilir. Bu havuzlar çoğu zaman DAI, USDC ve USDT gibi sabit coinlerden oluşur, ama bu bir zorunluluk değildir. Likidite sağlayıcılar bunun karşılığında tüm likidite havuzundaki paylarını temsil eden "likidite tokenları" alır. Bu likidite tokenları, havuzda temsil ettikleri pay karşılığında bozdurulabilir.

O zaman, ETH/USDT likidite havuzunu inceleyelim. Havuzun ETH kısmına x ve USDT kısmına da y diyeceğiz. Uniswap, bu iki tutarı alır ve havuzdaki toplam likiditeyi bulmak için çarpar. Havuzdaki toplam likiditeye de k diyelim. Uniswap'ın altındaki ana fikir, k'nın sabit kalması gerektiğidir, yani havuzdaki toplam likidite sabittir. Bu durumda havuzdaki toplam likidite için formül şudur: x * y = k

Peki, birisi bir işlem yapmak istediğinde ne olur?

Bir kişinin ETH/USDT likidite havuzunu kullanarak 300 USDT karşılığında 1 ETH aldığını varsayalım. Bunu yaparak havuzun USDT kısmını artırmış ve ETH kısmını azaltmış olur. Bu da ETH fiyatının yükseleceği anlamına gelir. Neden? Çünkü işlemin ardından havuzda daha az ETH vardır ve bildiğimiz üzere toplam likiditenin (k) sabit kalması gereklidir. Fiyatlandırmayı belirleyen mekanizma budur. En nihayetinde bir ETH için ödenen fiyat, belirli bir işlemin x ve y arasındaki oranı ne kadar değiştirdiğine dayalıdır.

Bu modelin doğrusal bir şekilde ölçeklenmediği de dikkate alınmalıdır. Bir emir ne kadar büyükse, x ve y arasındaki dengeyi de o kadar fazla değiştirir. Bunun sonucunda büyük emirler küçük emirlere kıyasla daha pahalı hale gelir ve slipaj miktarının daha da artmasına neden olur. Bu aynı zamanda bir likidite havuzu ne kadar büyükse, havuzun büyük emirleri işlemesinin de o kadar kolay olacağı anlamına gelir. Çünkü bu durumda x ve y arasındaki değişim daha az olacaktır.