Türkiye ekonomisi ve enflasyon problemi

Türkiye ekonomisi, IMF (Uluslararası Para Fonu) tarafından son veriler kapsamında gelişmekte olan piyasa ekonomisi olarak tanımlanan bir ekonomidir. Türkiye aynı zamanda ekonomistler ve siyaset bilimciler tarafından dünyanın en yeni sanayileşmiş ülkelerinden biri olarak tanımlanmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti nominal GSYİH’ya göre dünynın en gelişmiş 20. Ekonomisidir.

Ancak Türkiye Cumhuriyeti her ne kadar makroiktisadi veriler uyarınca çabuk gelişmekte olan ekonomiler arasında gösterilse de 2016 yılından itibaren yanlış iktisadi adımlar ve 2019 yılından itibaren süregelen COVID-19 pandemisinden dolayı perçinlenmiş bir enflasyon problemiyle karşı karşıya kalmıştır. Peki enflasyon nedir, nasıl hesaplanır ve hayatımızı nasıl etkilemektedir?

Enflasyon, mal ve hizmetlere dair fiyat düzeyinin yükselmesi sebebi ile paranın satın alma gücündeki düşüşü ifade eder. Burada belirleyici unsur sadece mal veya hizmetin fiyatında meydana gelen artış değil, mal ve hizmetin genel fiyat düzeyinin artması sonucunda alım gücünde meydana gelen azalmadır. Enflasyon konusunda dikkat edilmesi gereken bir diğer unsur ise mal ya da hizmetin fiyatındaki bir seferlik bir artış olmadığı aksine süreklilik arz eden bir artış hali olduğudur. Enflasyonu daha kolay bir biçimde anlatmak gerekirse; geçtiğimiz sene bir market alışverişini 50 liraya yaptığımızı varsayalım eğer bir sonraki sene aynı market alışverişini 100 liraya mal ediyorsak enflasyonun oldukça yüksek olduğunun göstergesidir, söz konusu alınan mal miktarı sabit kalırken ürün fiyatlarındaki artış sebebiyle paranın satım alım gücündeki azalma enflasyonun en kolay tanımı olacaktır.

Enflasyon hesaplama işlemi yapılırken resmi istatistik kurumlarından faydalanılır. Türkiye’de TÜİK tarafından hesaplanmaktadır. Resmi istatistik kurumları aylık periyotlarla fiyat değişimlerini gözlemlemek için marketler, benzin istasyonları, lokantalar ve hizmet sağlayıcıları gibi birçok kurumun sağladı mal ve hizmetler üzerinde inceleme yapar ve oluşan endekslerle enflasyon hesaplanır. Kullanılan iki temel endeks:

- Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE):

Gıda, giyim, binek araş gibi hanehalklarının tüketimine yönelik mal ve hizmetlerin fıyatlarındaki değişimleri hesaplamada kullanılır.

- Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE):

Ülke ekonomisinde üretimi yapılan ve yurtiçine satılan ürünlerin üretici fıyatlarındaki değişimleri ölçen fiyat endeksidir.

Enflasyon Hayatı Nasıl Etkiler?

Enflasyon satın alma gücünde yarattığı azalma sebebiyle sosyal huzursuzluklara yol açmaktadır. Enflasyondan genellikle dar ve sabit gelirliler (memurlar) zarar görmektedir çünkü söz konusu kesimlerin gelirlerinin fiyat artışlarına intibak etmesi zordur. Enflasyon düzeyi arttıkça halk içinde değeri azalan nakit birikimi olan kesim paralarını gayrımenkul yatırımı için harcayacağından taşınmaz mal ve hzimetlere olan talep artacaktır bu nedenle de mal ve hizmetlerde fiyat artışı yaşanacağı için enflasyon daha da çok artarak bir kısır döngüye girecektir. Sayılan sebepler doğrultusunda görülmesi basittir ki enflasyon halk üzerinde birçok olumsuz etkiye sahiptir.

Türkiye’de Enflasyon:

TÜİK verilerine göre Türkiye’de 2020 enflasyon oranı 14.6 olarak açıklansa da bağımsız kuruluşlar tarafından hesaplanan halkın hissettiği enflasyon oranı yüzde 36.5 ile yüzde 50 arasında değişiyor. Ülkemizde resmi veriler ile halkın hissettiği enflasyon oranı değişim gösterdikçe halkın yoksulluk oranı da artış göstermekte. Akademisyenler ve eski bürokratlardan oluşan Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) göre ülkemizde 2020 yılı enflasyon oranı 36.72. TÜİK’in enflasyon hesaplaması, sepetindeki 418 ürünün fiyat değişimini esas alıyor. ENAG’ın açıklamasına göre ise sepetin içerisinde halkın gerçek tüketim ürünleri olan gıda ürünlerine yeterince yer verilmemekte ve sepetin yıl sonu enflasyon oranı hesaplamaları yaklaşırken fiyatı düşen ürünlerle revize edilmekte. 

2020 yılı verileri baz alındığında gerçek enflasyon oranı ile resmi veriler arasındaki çelişki 2021 yılının ilk 6 ayında ise kendini daha çok hissettirmeye başladı.

TÜİK verilerine göre 2021 yılının ilk 6 ayında enflasyon oranı yüzde 17.53 iken ENAG verilerine göre ise yılın ilk 6 ayının enflasyon oranı yüzde 30.39 oldu.

BirBorsa/Şeref Alp Songeldi