Ponzi sistemi hakkında merak edilenler: Ponzi sistemi nedir, nasıl çalışır?

Son zamanlarda popülerliği büyük ölçüde artan kripto paralarda yükseliş devam ederken, yeni kripto para borsaları da geliştiriliyor.

Kripto paralar; yatırım kanalları, kripto para borsaları, ekonomi piyasalarının yanında kripto parayla yakından ilgilenen herkesin gündeminde bir şekilde yer alıyor.

Bir süredir de üst üste piyasaya sürülen coinler ve yeni kurulan kripto para borsalarına ilişkin dolandırıcılık tartışmaları gündeme gelirken, yerli kripto para borsası Thodex'in dolandırıcı olduğu ve kurucusunun yurt dışına kaçtığı iddiası gündemde yer aldı.

Geçtiğimiz yıllarda Çiftlik Bank kriziyle de gündeme gelen ponzi sistemi tekrar araştırma konusu haline geldi.

Ponzi sistemi nedir?

İtalyan Charles Ponzi tarafından kurulmuş olan Ponzi Oyunu ya da Ponzi Düzeni, yüksek kâr getiren bir üretim varmış gibi göstererek yatırımcıları sisteme katmayı hedefleyen ve ilk yatırım yapanlara ödemenin, sisteme sonradan katılanların parasıyla yapıldığı bir dolandırıcılık yöntemidir.

Yasal gibi görünen fakat çökmeye çok müsait olan sözde kazan kazan sistemidir de denilebilir. Geçmişi 20. yüzyıl başlarına dayanır ve değişik yöntemlerle sürekli ortaya çıkmaktadır.

Ortada yüksek kâr getiren bir üretim olduğu, bu üretim sayesinde yatırımcılara para ödendiği iddia edilmekte ve böylece sisteme yeni yatırımcılar çekmeye çalışılmaktadır. Ponzi oyununa katılımlar sona erdiği zaman, ortada kâr getiren bir üretim olmadığı için yeni yatırım yapanlara ödeme yapılamaz, sistem çöker ve ponzi oyunu biter.

Ponzi sistemi nasıl ortaya çıktı?

İtalyan Charles Ponzi, ülkeler arasında değişim yapılabilen posta pullarının, bu ülkelerdeki fiyat farklılıklarından faydalanarak kazanç elde ettiğini açıklamış ve 1919 yılının aralık ayında 150 dolar olan servetini, 1920 yılının temmuz ayında toplam 9 milyon dolara çıkarmıştır.

1920 yılının ağustos ayında sistem çöktüğü zaman Ponzi'nin yaklaşık 20 bin yatırımcıdan aldığı 10 milyon dolardan yalnızca 30 dolarlık kupon kalmıştır.

Ponzi sistemi nasıl çalışıyor?

Ponzi düzeni, yasal gibi görünen bir yatırım aracına katılım ile en kısa zamanda en fazla oranda getiri sağlanabileceğini savunur.

Dolandırıcı olan kişi, toplanan paranın bir kısmını ilk katılımcılara geri ödemekte ve kalanını da kendine ayırmaktadır. Ortaya çıkan fark ise yeni katılımcılar ile kapatılmaya çalışılır. Yeni katılımcı kişilerin olmaması durumunda sistem çökmektedir.

Sistemin çalışması için kişilerin satın alacağı bir fikri sunmaları gerekir. Bu fikir, Forex yatırımı olabileceği gibi Amerikalı Amtel Telekomünikasyon Araçları Kiralama Şirketi örneğindeki gibi, telefon kiralama, Türkiye'deki Banker Kastelli örneğindeki gibi mevduat sertifikası olabilir.

Ponzi sisteminin bir benzeri: Piramit satış

İlan, e-posta ve diğer reklamların yanında arkadaş çevresinin ısrarıyla kişilere yeni katılım sağlamaları durumunda kısa vadede yüksek gelir elde edecekleri söylenmektedir. Türkiye'de Titan Saadet Zinciri olarak bilinmektedir.

Piramit satış sistemleri Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 80. maddesinde yasak olarak yer almaktadır. Yargıtay kararlarında bu sistemi kullananların matematiksel işlem ve tablolarla üyelerin doğru karar verme yeteneklerini sınırladıkları sebebiyle bu sistemin insanları kandırmak amacıyla kurulduğuna karar vermiştir.

Ponzi ile pek çok benzerliği bulunan piramit dolandırıcılığında sürekli bir biçimde sisteme katılımcı sağlanmalıdır.