Piyasa psikolojisi ve döngüler nedir?

Piyasa psikolojisi nedir?

Piyasa psikolojisi, piyasa hareketlerinin katılımcıların duygusal durumlarını yansıttığı (veya bu durumlardan etkilendiği) fikridir. Ekonomik kararların alınmasında etkili olan çeşitli etmenleri inceleyen disiplinlerarası bir alan olan davranışsal ekonominin belli başlı konularından birisidir.

Birçok kişi, finansal piyasalardaki değişimlerin arkasındaki belli başlı gücün duygular olduğuna inanır. Ve genel itibari ile değişim halindeki yatırımcı duyguları da psikoloji piyasa döngüleri adındaki kavramı meydana getirir.

Kısacası piyasa duyarlılığı, yatırımcıların ve tacirlerin bir varlığın fiyat hareketlerine yönelik genel duygularıdır. Piyasa duyarlılığı pozitif olduğunda ve fiyatlar sürekli olarak yükseldiğinde bir boğa trendi olduğu (genelde boğa piyasası olarak adlandırılır) söylenir. Bunun tersine ise ayı piyasası adı verilir ve fiyatlarda devam etmekte olan bir düşüş söz konusudur. Yani duyarlılık, bir finansal piyasa içerisindeki tüm tacirlerin ve yatırımcıların bireysel görüşlerinden ve duygularından meydana gelir. Bir diğer bakış açısı da duyarlılığın, piyasa katılımcılarının genel duygularının bir ortalaması olduğudur.

Fakat tüm gruplarda olduğu gibi burda da tek bir fikir baskın değildir. Piyasa psikolojileri teorilerine göre bir varlığın fiyatı, kendisi de dinamik olan genel piyasa duyarlılığına göre devamlı değişim gösterme eğilimindedir. Aksi takdirde başarılı alım satımlar yapmak çok daha zor duruma gelir.

Uygulamada, piyasa yükseldiğinde bunun nedeni muhtemelen tacirler arasındaki daha olumlu yaklaşım ve daha yüksek güvendir. Pozitif piyasa duyarlılığı talebin artmasına ve arzın azalmasına sebebiyet verir. Bunun karşılığında, artan talep yaklaşımın daha da güçlenmesine neden olabilir. Benzer şekilde, kuvvetli bir aşağı trend, talebi azaltan ve mevcut arzı yükselten negatif bir duyarlılık meydana getirir.

Piyasa döngülerinde duygular nasıl değişir?

Yukarı trend

Tüm piyasalar genişleme ve daralma döngülerinden geçer. Bir piyasa genişleme döngüsünde olduğunda (boğa piyasası) optimizm, inanç ve hırs ortamı mevcuttur. Bunlar, kuvvetli alma hareketlerine sebep olan belli başlı duygulardır.

Piyasa döngüleri sırasında bir tür döngüsel veya geriye dönük etki görülmesi bir hayli yaygındır. Örneğin, fiyat yükseldikçe duyarlılık daha pozitif duruma gelir ve bu da duyarlılığın daha da pozitif hale gelmesini sağlayarak piyasayı daha da yukarı taşır.

Bazen, güçlü hırs ve inanç duyguları piyasayı bir finansal balonun ortaya çıkabileceği şekilde ele geçirir. Böylesi bir senaryoda pek çok yatırımcı mantık dışı hareket etmeye başlar, gerçek değeri gözden kaçırır ve sadece piyasanın yükselmeye devam edeceğine yönelik inançları sebebiyle bir varlığı satın alır.

Piyasa ivmesi sebebiyle daha açgözlü ve fazla heyecana kapılmış hale gelerek, kar etmeyi umut ederler. Fiyatlar yukarı yönde fazla ilerlediğinde, bölgesel tepe noktası yaratılır. Genel olarak bu nokta azami finansal risk noktası olarak nitelendirilir.

Bazı durumlarda, varlıklar aşamalı olarak satıldıkça piyasa bir süreliğine yatay hareket sergiler. Buna dağıtım aşaması adı da verilir. Fakat, bazı döngüler belirgin bir dağıtım aşaması sergilemez ve tepe noktaya ulaşıldığı anda aşağı trend başlar.

Aşağı trend

Piyasa diğer yöne dönmeye başladığında aşırı mutlu ruh hali hızla kayıtsızlık haline bürünebilir çünkü pek çok tacir yukarı trendin sona erdiğine inanmayı reddeder. Fiyatlar düşmeye devam ettikçe piyasa duyarlılığı hızla negatif yöne kaymaya başlar. Buna çoğunlukla kaygı, inkar ve panik duyguları eşlik eder.

Bu bağlamda kaygıyı, yatırımcıların fiyatın neden düştüğünü sorgulamaya başladıkları an olarak tanımlayabiliriz, burdan da kısa zaman içinde inkar aşamasına geçilir. İnkar aşamasında belirgin bir kabullenememe hali mevcuttur. Birçok yatırımcı kaybeden pozisyonlarını tutmak konusunda ısrarcı olur çünkü ya artık "satmak için çok geçtir" veya "piyasanın kısa zaman içinde eski haline döneceğine" inanırlar.

Fakat fiyatlar daha da düştükçe, satış dalgası gitgide daha güçlü duruma gelir. Bu noktada korku ve panik, piyasa kapitülasyonuna neden olur (varlıkları tutmaya devam edenlerin pes etmeleri ve yerel dip noktaya yakın bir noktada bu varlıkları satmaları).

Eninde sonunda, oynaklık azaldıkça aşağı trend durur ve piyasa dengelenir. Genellikle, umut ve optimizm bir kere daha artışa geçmeden önce piyasada yan hareketler görülür. Bu yan hareket dönemi hemde birikim aşaması olarak da bilinir.