Halka arz nedir? Hisse senedi nasıl alınır?

İlk yazımızda hisse senetlerinin yatırımcıların gözünden ne anlama geldiğine bakmıştık, bu yazımızda ise belirttiğimiz üzere hisse senetlerinin biraz daha şirketler açısından ne anlama geldiğine bakacağız. Ardından hisse senetlerinin nasıl alınıp, nasıl satıldığına değinerek yazımızı tamamlayalım istiyoruz. İşte sorularımız: Halka arz nedir? Halka arzın şartları nelerdir? Halka arzın şirketlere faydaları nelerdir? Hisse senedi nasıl alınır? Hisse senedi nasıl satılır?

Geçtiğimiz yazımızda da belirttiğimiz gibi borsa piyasalarında yer alacak olan hisse senetlerinin ait oldukları şirketler tarafından halka arz edilmiş olmaları gerekmektedir. Halka arz edilen şirketler tarafından piyasalara dahil olan hisse senetleri, borsa tarafından ticari işleme onay alınması için de kayıt altına alınmaktadırlar. Ticari anlamda borsa tarafından kayıt altına alınmayan hisse senetleri ise alım satım işlemlerine olanak tanımamaktadırlar. Bu nedenle hisse kağıtlarının kayıt işlemine kotasyon adı verilmektedir. Birçok hisse türündeki farklılık nedeniyle kotasyon işlemi de kendi içinde tam ve kısmi olarak ikiye ayrılmaktadır. Peki her şeyin başlangıcını sağlayan halka arz nedir?

Halka arz nedir?

Adından da tahmin edildiği üzere hisselerin satışa sunulması olarak bildiğimiz halka arz, şirketlerin yatırımcılara kapılarını açmasıyla onlara hissedar olma şansı vermesi anlamına gelmektedir. Halka arzın ise farklı nedenleri mevcuttur. Genellikle toplum tarafından maddi ihtiyaç nedeniyle bunun gerçekleştirildiği düşünülmesine rağmen halka arz sadece ihtiyaç nedeniyle gerçekleşmemektedir. Şirketler sanılanın aksine fon sağlamak, kaynak açıklarını gidermek, faaliyetlerini genişletmek veya büyütmek gibi birçok amaç için halka arz etmeyi yani hisse senetlerini satışa çıkarmayı profesyonel olarak uygulamaktadırlar. Tam bu noktada yatırımcılarında borsa üzerinden devreye girmesiyle yatırım fırsatı haline gelen hisse senetleri, şirketleri halka arza yönelterek uzun vadede başarıyı hedeflemektedirler. Kendi içinde diğer başlıklarımızda olduğu gibi yine ikiye ayrılan halka arz işlemi, birincil ve ikincil olarak sınıflandırılmaktadır. Geçmişte hiç hisse satışına gitmeyen şirketlerin halka arz etmesiyle birincil, geçmişte halka arz edişmiş ancak beklentilerin altında kalarak bir kez daha halka arz edilmesine ise ikincil halka arz adı verilmektedir. Peki bu doğrultuda halka arz şartları nelerdir?

Halka arz işlemi dışarıdan çok basit olarak gösterilmesine rağmen uygulanması gereken özel şartlara sahiptir. Şirketler tarafından yerine getirilen şartlar sonucunda gerçekleştirilen halka arz yöntemi, elbette birçok zorunluluğa da tabidir. Halka arz şartları nelerdir?

Halka arzın şartları nelerdir?

Aracı kurumlarla iletişime geçilerek işlemlerin başlamasıyla ilk adımı atılan halka arz yöntemi, öncelikle aracılık sözleşmesini zorunlu kılmaktadır. Halka arza yetkili bir aracı kurumla anlaşarak sözleşme imzalayan şirketler, halka arz işlemini bu şekilde gerçekleştirmektedirler. Hisse senetlerinin ise ilk yazımızda Sermaye Piyasası Kurulu tarafından denetlendiğini söylemiştik. Aracı kurumla sözleşme imzalayan şirketler, aynı şekilde hisse senetlerinin aktif bir şekilde borsada güvenilir olarak yer alması için Sermaye Piyasası Kurulu ile de sözleşme gerçekleştirmektedirler. Atılan imzaların ardından aracı kurum; Sermaye Piyasası Kurulu ve Borsa İstanbul ile temasa geçerek yapılan işlemlerin başlatılması için başvurularda bulunmaktadır. Aracı kurum, Sermaye Piyasası Kurulu ve Borsa'nın işlemlere başlama onayı vermesinden sonra ise son aşama olarak kontrol işlemleri karşımıza gelmektedir. Borsa İstanbul ve Sermaye Piyasası Kurulu'nun yetkilendirdiği kişiler tarafından incelenmeye alınan şirketler, inceleme işlemlerinin sonunda bilgilendirilerek gerekli ve zorunlu adımlar tamamlanmaktadır. Bu üç aşamalı şartların yerine getirilmesiyle halk arz işlemleri bizzat başlamış kabul edilmektedir. Peki halka arz şirketlere ne kazandırır?

Halka arzın şirketlere faydaları nelerdir?

Halka arz ile borsa piyasalarında yer alan şirketler, bu işlemle birlikte birçok alanda avantaj elde etmektedir. Bilindiği üzere ciddi bir finansman kazanan şirketler, bu sayede elde edilecek kaynaklarla işlerin büyümesine, borçların azalmasına veyahut yeni yatırımlar için fırsatlar yaratılmasına olanak bulmaktadırlar. Borçlanmanın özellikle hem yatırımcılar hem de şirketler için en kötü senaryo olduğunu düşünürsek, bu şekilde elde edilecek dışardan gelirin şirketler için sermaye ve borç arasında uyum sağlamasına imkan tanımaktadır. Şirketlerin halka arz yöntemiyle borsada yer almasının bir başka büyük faydası ise şirketlerin borsa adı üzerinden değerlerine değer katması olarak ifade edilmektedir. Borsada yer alan bir şirketin gerek güvenilirlik gerekse büyüklük anlamında kendini kanıtlamış olması, aynı zamanda şirketler nezdinde de prestije vesile olmaktadır. Değerini artıran ve piyasalarda adından söz ettiren halka arz işlemi gerçekleştirmiş şirketler, likidite ortamının yarattığı güç ile kredibilite oranında da güçlü bir konuma gelmektedirler. Sonuç olarak sanılanın aksine bir şirketin, borsada yer almak için halka arz işlemi gerçekleştirmesi o şirketin daha da büyük adımlar atması için önemli bir faktör kazanması anlamına gelmektedir. Peki tekrar yatırımcı gözüne dönersek; halka arz işlemleri sayesinde borsada yer alan hisse senetleri nasıl alınır?

Hisse senetleri nasıl alınır?

Şirketlerin piyasalarda yer alması için gerçekleştirdiği adımlar gibi yatırımcılar da belli zorunlu adımlardan geçerek borsaya dahil olmaktadırlar. Hisse senetleri alım işlemlerinden önce gerçekleştirilmesi gereken dört zorunlu adım karşımıza gelmektedir. İlk olarak aracı kurumlar sayesinde borsada yer aldığımızı bilerek aracı kurumla temasa geçilmesi gerekmektedir. Kişilerin bireysel olarak borsaya dahil olamaması nedeniyle, ki Forex içerimizde bu farklardan bahsetmiştik, kişiler aracı kurumlar ile görüşerek borsaya adım atmaktadırlar. Aracı kurumlar ise çeşitli bankalar, sermaye ve finans kurumlar veya Forex şirketleri olarak karşımıza gelmektedir. Sizler de Borsa İstanbul çatısı altında hisse senedi alımı yapmak istiyorsanız, Borsa İstanbul web sitesi üzerinden bağlantılı aracı kurumlar listesini kontrol edebilirsiniz. Tekrar tekrar vurguluyoruz ama tekrar hatırlatmamızda fayda var. Güvenilirlik açısında onay almış ve komisyon oranları uygun bir şekilde işlem gören aracı kurumları tercih etmeniz sizler için olumlu olacaktır.

Aracı kurum adımını geçtikten sonra ise karşımıza kendimize ait yatırım hesabı açılım işlemi çıkmaktadır. Seçtiğimiz aracı kurum üzerinden bizlere sunulan bu hesap sayesinde Borsa İstanbul üzerinde artık gerçek bir yatırımcı olarak pozisyon alabiliriz. Bu konuda da unutulmaması gereken şey ise, sizlere karşı zorunlu kılınan sözleşme ve formları dikkatli bir şekilde doldurmanız geleceğiniz adına önem arz etmektedir.

Tüm bu işlemler sonucunda piyasalarda aktif olarak rol almayı bekleyen yatırımcı, gerekli pozisyon alımlarını gerçekleştirebilmesi ve belirlediği hisse senetlerine ulaşabilmesi için hesabına kaynak yani para yatırımı gerçekleştirmektedir. Yatırımcı bu işlemle hesabına geçirdiği kaynak ile dilediği gibi hisse senedi satın alabilmektedir. Hesaptaki parayla verilecek emirler doğrultusunda hisse senedi alınma işlemi gerçekleşmektedir. Emirlerden bahsetmişken kısa bir bilgilendirme yapmamız gerekirse serbest ve limitli emir arasında farklar vardır. Serbest emir belirlenen hissenin Borsa İstanbul çatısı altında güncel olarak belirlenen fiyattan alım işlemi anlamına gelirken; limitli emir ise belirlenen hisse senedi için yatırımcının sınır çizmesi olarak gösterilmektedir. Yani bir yatırımcı X hisse senedi için 20 Türk Lirası ile işlem yapmak istediğini belirtmesi durumunda, 21 Türk Lirası olan hisse senedi için pozisyon almamaktadır. Bu nedenle limitli emir, yatırımcının bir bakıma alınacak hisse senedi için bir üst sınır belirlemesi olarak ifade edilmektedir. Sıradaki soru ise: Hisse senedi ne zaman alınır? Hisse senetleri yatırımcılar tarafından Borsa İstanbul'un aktif olarak çalıştığı saatler arasında satın alınmaktadır. Forex'in 7/24 çalışma prensibinin Borsa İstanbul'da olmadığını bilerek aktif çalışma saatlerinde dilediğiniz gibi alım işlemleri gerçekleştirebilirsiniz.

Hisse senedi nasıl satılır?

Tüm yatırımcılar ellerindeki hisse senetlerinden karlılık oranı ile kazanç elde etmeyi hedeflemektedirler. Bu nedenle yatırımcılar, karlılık payının düşüşe geçtiği ya da düşüş grafiğinde giden hisse senetlerini ellerinden çıkarmayı tercih etmektedirler. Bir hisse senedinin en yüksek fiyat noktasına tepe, en düşük fiyat noktasına ise dip fiyat denilmesi üzerine yatırımcılar, gerekli buldukları anlarda hisse senetlerini satışa çıkarmaktadırlar. Arz ve talebin bir hayli önemli olduğu piyasalarda yatırımcılar, alım işlemleri gibi satım işlemlerini de kolaylıkla gerçekleştirebilmektedirler. Özet olarak şirketlerin ve sektörlerin sürekli olarak etkilendiği günümüz piyasasında doğru adımlar atılması için birçok neden ve gereklilik bulunmaktadır.

Bu yazımızda "Halka arz nedir? Halka arzın şartları nelerdir? Halka arzın şirketlere faydaları nelerdir? Hisse senedi nasıl alınır? Hisse senedi nasıl satılır?" gibi soruların cevaplarını bulduğumuza göre gelecek yazımızda hisse fiyatlarına bakalım.