Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) nedir?

Ekonomi biliminde, ulusal gelir ve hasıla hesapları yapılırken anahtar kavram olarak GSYİH (Gayrisafi Yurtiçi Hasıla) kavramı kullanılmaktadır.

Gayrisafi Yurtiçi Hasıla, bir ülkenin üretiminin toplam piyasa değeri olarak nitelendirilebilir. Bir ülkede yerleşmiş olan üretim faktörleri tarafından belirli bir dönemde üretilmiş bütün nihai mal ve hizmetlerin piyasa değerini ifade etmektedir.

İlk olarak dikkat etmemiz gereken durum yukarıda belirttiğimiz gibi gayrisafi yurtiçi hasıla kavramı nihai mal ve hizmetlere atıfta bulunmaktadır. Ekonomide üretilmekte olan bir çok mal nihai mal olarak değil de ara mal olarak sınıflandırılmaktadır. Ara mallar, daha sonra başka bir firma tarafından işlenerek ya da herhangi nitelikler eklenerek yeni bir mal oluşturulmasını sağlayacak olan mallara verilen genel isimdir. Örnek vermemiz gerekirse otomobil lastiği ara maldır, Apple'ın iPhone telefonunu ürettiği parçalar da ara mallar olarak örneklendirilebilmektedirler. Ara mallar GSYİH hesabının içerisinde sayılmamaktadırlar. 

Bunun yanında gayrisafi yurtiçi hasıla hesaplanırken sadece yeni veyahut da cari üretime bakılmaktadır. Eskiden üretilmiş olan herhangi bir mal GSYİH hesabına dahil edilmeyecektir çünkü bu mal üretildiği zamandaki GSYİH'ye dahil olacaktır.

Yine aynı şekilde hisse senedi ve bonolar da GSYİH içinde sayılmamaktadır. Bu mübadeleler varlıkların sahipliğinin elektronik olarak veya kağıt işlemleri olarak transferlerini bildirmektedir ve cari üretime karşılık gelmeyecektir. Peki hisse senedi ve bonoları alırken ödemiş olduğunuz tutardan daha yüksek bir tutara sattıysanız ne olmaktadır? Hisse senedi ve bonolardan elde edilmiş olan karların cari üretimle bir ilgisi olmadığından yine gayrisafi yurtiçi hasıla hesabında sayılmayacaklardır. Ancak hisse senedinizi veya bonoyu satmak amacıyla eğer ki bir aracı kuruluşa herhangi bir tutar ödemesi yaptıysanız bu gayrisafi milli hasıla hesabının içerisine dahil olacaktır çünkü bu durumda aracı kuruluş sizin için bir hizmeti yerine getirmesinin karşılığı olarak gelir elde edeceğinden bu gelir nihai bir hizmetten elde edilmiş gelir sınıfına girecektir. Bu sebepten dolayı hisse senedi ve bonolardan elde edilmiş gelirlerin hangi durumda gayrisafi yurtiçi hasla hesabına dahil olabileceğine dikkat edilmelidir.

Son olarak dikkat edilmesi gereken durum ise gayrisafi yurtiçi hasılanın ülkenin içerisinde yerleşik bulunmakta olan üretim faktörleri tarafından sağlanan hasılanın değeri olduğudur. Üç temel üretim faktörü olarak adlandırılan toprak, emek ve sermaye kavramlarına da dikkat edilmelidir. Örnek vermemiz gerekirse;

Amerika Birleşik Devletleri vatandaşlarının emeği ülke içerisinde üretilen bir mal veya hizmette kullanıldığı zaman yurtiçi üretim faktörü sınıfına girecektir. Ancak herhangi bir ABD vatandaşının ABD dışında konuşlandırılmış olan bir fabrikada üretim olanaklarına katılması durumunda bu durum yurt içi üretim faktörleri arasında gösterilemeyecektir çünkü üretim yapan firma ABD sınırları içerisinde olmayacaktır. Yine benzer bir mantaliteyle herhangi bir ABD merkezli firmanın yurt dışında bulunan herhangi bir üretim tesisinde üretim yapması durumunda elde edeceği gelir de gayrisafi milli hasıla hesabında yer almayacaktır. Bununla beraber herhangi bir firma ABD merkezli olmasa dahi eğer ABD sınırları içerisinde üretim yapıyorsa (üretim faktörü olarak yabancı işçiler çalıştırsa da) elde edilmiş olan gelir ABD gayrisafi yurtiçi hasılasında olan yerini alacaktır çünkü üretim ABD sınırları içerisinde gerçekleşmiş olacaktır.