Brüt Takas uygulaması nedir?
Sermaye Piyasası Kurumu tarafından yapılmakta olan brüt takas uygulamasına kısaca yakından göz atalım.
Brüt takas işlemi bir çeşit sınırlandırma ve koruma yöntemi olup, Sermaye Piyasası Kurumu tarafından seçilmekte olan hisse senetlerinin takas işlemlerinde tüm vatandaşların değil de sadece gerçek yatırımcıların işlem yapabilmesini sağlayan uygulamadır diyebiliriz. Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) Borsa İstanbul, Takasbank ve de Merkezi Kayıt Kuruluşu birlikteliğiyle ile temel amacı yatırımcılarını korumak olarak tanımlanmakta olan Brüt Takas uygulaması bir nevi tedbir olarak göze çarpmaktadır.
Borsa İstanbul’da işlem görmekte olan ve aynı zamanda Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenmekte olan bazı şirketlerin hisseleri brüt takas işlemine alınmaktadırlar. Bu hisse senetleri internet üzerinden alım satıma kapatılmaktadırlar. Hisse senedi brüt takas süresinin hangi tarih aralığında olacağını da Sermaye Piyasası Kurumu belirlemektedir. Genel olarak işleme ilk olarak alındığı tarih ve de işlemin tam olarak biteceği tarih açıklanmaktadır. Farklı hisselere farklı süreler tanınabileceği gibi bazen de bitiş tarihi de belirtilmeyebilmektedir ve bu hisseler süresiz hisse olarak adlandırılmaktadır.
Brüt takas uygulaması bazı ekonomi çevrelerinde netleştirme işleminin ortadan kaldırılması olarak da bilinmektedir. Örnek vermek gerekirse;
Esasen brüt takas uygulaması dışarıdan manipüle edilme ihtimali bulunan senetlerin Sermaye Piyasası Kurumu tarafından belirlenip dışarıdan olması muhtemel manipülasyonların engellenmesidir.
Bir hissenin yıllardır işlemde olduğunu düşünelim. Bu hisse senedinin gerçek piyasa değerini manipüle edici yatırımlar yapıldığını varsayalım. Sermaye Piyasası Kurumu bunları tespit ederek henüz böyle bir durum olmadan koruma altında almaktadır. Bu açıdan bakıldığı zaman brüt takas işlemi devlet tarafından esas yatırımcıların korunduğu bir sistem olarak düşünülebilir.
Brüt Takas İşleminin diğer piyasa açısından önemi:
Sermaye Piyasası Kurulu, Borsa İstanbul'da hali hazırda işlem görmekte olan hisse senetlerini yakından takip ederek. Bu hisse senetleri arasındaki dolaşımdaki maddi miktarları, piyasa derinliğini, halka açıklık oranlarını ve benzeri kriterlere göre olağan dışı bir fiyat hareketi tespit ettiği anda bu hisseler hakkında alım satım işlemlerine sınır getirerek tedbir amacıyla brüt takas uygulamasına eklemektedir. Böylelikle isteyen daha sağlıklı bir alım/satım platformunda bulunması amaçlanmaktadır. Alım satım işlemlerinin gerçekliğini yakından takip etmiş olur ve bir yandan da piyasayı temizlemiş olur.